De wolf

Canis lupus

Het verhaal van de wolf

De wolf is terug van weggeweest. Ooit was hij een imposante verschijning in ons land, maar door tussenkomst van de mens was hij bijna uitgeroeid. Maar het grootste roofdier van Nederland heeft zijn weg teruggevonden. In 2015 werd voor het eerst sinds lange de wolf weer waargenomen in ons land. Veel mensen zagen dit met angst tegemoet. Er zou geen plek zijn voor de wolf in Nederland en velen zagen hem dan ook het liefst zo snel mogelijk weer vertrekken. Al eeuwenlang heeft de wolf een angstaanjagende reputatie. Mensen zijn bang voor het dier en nieuwsberichten over de terugkeer van de wolf naar Nederland verschenen volop in het nieuws. Maar is de angst voor de terugkomst van de wolf wel terecht?

De kenmerken van de wolf

Zijn dikbehaarde staart van 30 tot 50 centimeter lang hangt vrijwel altijd naar beneden. Zijn brede kop met wijduitstaande oren zijn aan de bovenkant iets afgerond. Hij heeft prachtige geelbruine ogen en een rechte rug en stevige nek. Zijn vacht is grijs met rossig bruin en op zijn rug zit een grijze plek. Rondom zijn hals en mond zitten witte haren die nooit tot boven de neus doorlopen. Een mannetjes wolf is 1 tot 1,5 meter lang en 65 tot 80 centimeter hoog.

Zoals velen wel weten is de hond een afstammeling van de wolf. Onze trouwe viervoeter die altijd met een kwispelende staart achter je aan loopt en alles voor je doet, is een ver familielid van de gevaarlijke ogende wolf. Sommige honden hebben qua uiterlijk zelfs nog altijd wat weg van wolven, zoals bijvoorbeeld de Husky. Om deze reden is het nog niet altijd even gemakkelijk om een hond van een wolf te onderscheiden.

Maar waar honden zijn gedomesticeerd en moeilijk kunnen overleven zonder de mens, kunnen wolven dit nog altijd uitstekend. Ze kunnen vrijwel overal overleven zoals in bossen, toendra’s, steppen en gebergtes. Ook menselijke bouwwerken zoals wegen en bruggen houdt ze niet tegen. Een wolf kan op een dag gemakkelijk honderden kilometers afleggen. Verder zijn het goede zwemmers en ook water houdt ze dus niet tegen. Wolven leven over het algemeen in roedels, maar kunnen ook prima in hun eentje overleven. Dit doen ze dan ook vaak tijdens hun zoektocht naar een partner om een eigen roedel mee te starten.

wolf

Het karakter

Wolven zijn uiterst intelligente dieren en passen zich snel aan aan hun omgeving. Hij beschikt over scherpe zintuigen en heeft daardoor snel in de gaten als er gevaar dreigt of dieren of mensen zich in zijn omgeving bevinden. Je zou het misschien niet zeggen van de stoer uitziende wolf met zijn indrukwekkende reputatie, maar hij is mensenschuw. Hij zal er alles aan doen om mensen te vermijden. Hier komen zijn scherpe zintuigen dan ook bij van pas. Een wolf ruikt, hoort en ziet een mens sneller dan andersom. Hij zal nooit de confrontatie opzoeken, maar zal er juist snel vandoor gaan. De kans op het spotten van een wolf in het wild, is dan ook zeer klein. Als je het geluk hebt een wolf te zien, zal dit vrijwel altijd van een grote afstand zijn.

Zo trouw als een hond

Een wolf is zeer trouw aan zijn roedel, een karaktereigenschap dat onze hond van hem geërfd heeft. Hij zal er alles aan doen om zijn roedel te beschermen als er gevaar dreigt. Wolven leven vooral ’s nachts, omdat de kans dat ze dan mensen tegenkomen het kleinst is. Dit is een erfenis uit de tijd dat er nog veel op ze gejaagd werd. Huilen doet hij om te communiceren. Iedere wolvenroedel heeft een eigen territorium van minimaal 200 km². Dit grote gebied gebruikt hij om te wonen en te jagen. Andere wolven zijn niet welkom en de roedel zal zijn gebied dan ook verdedigingen tegen  indringers.

 

“Je zou het misschien niet zeggen van de stoer uitziende wolf met zijn indrukwekkende reputatie, maar hij is mensenschuw.”

Het leven van de wolf

Wolven leven in roedels. De roedel wordt gevormd door zijn eigen familieleden. De vader en de moeder staan aan het hoofd van de roedel, met de vader als absolute leider. Zij zijn ook degenen die zich voortplanten. De rest van de groep bestaat uit hun nakomelingen uit meerdere jaren. In totaal bestaat een wolvenroedel uit 2 tot 10 wolven. Hoe groter zijn territorium, hoe meer wolven in de roedel over het algemeen. In landen met veel grote stukken natuur, kunnen roedels nog groter zijn. Een jonge wolf gaat vanaf zijn tweede levensjaar meestal op zoek naar een eigen plek om te wonen. Hij of zij zal alleen de wereld in trekken op zoek naar een partner en een eigen territorium. Eenmaal een partner gevonden, blijft het wolvenkoppel voor de rest van hun leven bij elkaar. Het paar zal nu een eigen roedel gaan starten. Een zwangerschap duurt bij een wolf ongeveer twee maanden. Een wolvin baart gemiddeld vier tot zeven welpjes. Bij de geboorte zijn de welpjes blind en blijven ze de eerste tijd bij hun moeder in het nest. De jongen hebben na hun geboorte blauwe ogen, later veranderd dit in hun kenmerkende geelbruine ogen. Terwijl de moeder bij het nest blijft, gaat de vader op jacht en zorgt voor het eten. De jonge welpjes groeien op tot sterke wolven en gaan meehelpen in de roedel. Ze helpen met jagen, maar ook met de opvoeding van nieuwe welpjes. Na ongeveer twee jaar, maar dit kan ook later zijn, vertrekken de oudste nakomelingen van het wolvenpaar en verlaten de roedel. En zo begint het verhaal weer van voor af aan. De jonge wolven gaan hun eigen weg en kunnen duizenden kilometers reizen om een eigen territorium en een geschikte partner te vinden om hun eigen roedel te starten.

Wat eten wolven?

Een wolf kan zich uitstekend aanpassen aan zijn omgeving. Datgene dat hij eet, ligt dus aan zijn omgeving. In Nederland betekent dit dat de wolf voornamelijk ree, wild zwijn, knaagdieren (zoals muizen, ratten en bevers) en edelhert eet. Dit zijn soorten die veel in Nederland voorkomen en waar hij goed van kan leven. Een wolf laat niet heel veel achter van zijn prooi. Hij eet namelijk niet alleen het vlees, maar ook de ingewanden en het merg. Iedere dag eet een wolf ongeveer 4 kilo. Af en toe heeft hij geluk en vangt hij een groot prooi. Op zo’n dag kan hij wel zo’n 10 kilo eten. Na zo’n grote en rijkelijke maaltijd kan hij dagenlang zonder voedsel leven. Als het echt nodig is, kan hij zelfs twee weken zonder voedsel overleven.

Wolven kiezen voornamelijk voor snel en makkelijk prooi waar ze niet al te veel moeite voor hoeven te doen. Daarom vallen vrijwel altijd zieke, zwakke en oude dieren ten prooi aan hem. Hier hoeft hij de minste inspanning voor te leveren. Maar ook jonge dieren vallen vaak ten prooi aan de wolf.

Schapen

Maar hoe zit het dan met schapen? Herders maken zich zorgen over de komst van wolven naar Nederland. Wolven willen nog wel eens een schaap te grazen nemen en dat ziet de herder logischerwijs niet zitten. Het klopt inderdaad dat een schaap af en toe ten prooi valt aan een wolf. De wolf ziet het verschil namelijk niet tussen een schaap van een herder en een wild dier in het bos. Toch geven wolven over het algemeen de voorkeur aan dieren in het wild die zich in hun territorium bevinden. Schapen die ten prooi vallen aan een wolf, zijn vrijwel altijd het slachtoffer van een rondtrekkende wolf op zoek naar een plek om zich te vestigen. Doordat deze wolf dagelijks honderden kilometers aflegt, probeert hij zoveel mogelijk inspanning te besparen. Een makkelijk schaap dat niet weg kan rennen is dan ideaal voor hem. Wolven die leven in een territorium zullen echter niet snel een schaapskudde aanvallen. Wolven zijn namelijk schuwe dieren en vermijden mensen zo veel mogelijk. Waar schapen staan, zijn vaak mensen in de buurt. Ook worden schapen vaak beschermt door een hek waar stroom op staat. Een wolf is zeer intelligent en zal een hek waar stroom op staat zo veel mogelijk vermijden.

wolf

“Wolven kiezen voornamelijk voor snel en makkelijk prooi waar ze niet al te veel moeite voor hoeven te doen.”

Zijn wolven gevaarlijk voor mensen of honden?

Alhoewel wolven in films regelmatig mensen aanvallen en ze angst aanjagen, is de werkelijkheid totaal anders. Zoals we al eerder aangaven zijn wolven zeer schuwe dieren. Ze proberen mensen ten alle tijden te vermijden. Door hun uitstekende reukvermogen heeft een wolf de nabijheid van een mens al snel in de gaten. Hij zal er dan ook meteen vandoor gaan, nog voor jij maar in de gaten hebt dat hij in de buurt is geweest. De kans dat een wolf een mens aanvalt is uiterst onwaarschijnlijk. Sprookjes, mythes, legendes en films hebben het dier een angstaanjagend imago gegeven, maar hier klopt in werkelijkheid dus niets van.

Over het algemeen hoef je ook niet bang te zijn dat je hond wordt aangevallen door een wolf tijdens het uitlaten, mits de hond aangelijnd is. Een aangelijnde hond bevindt zich namelijk in de directe nabijheid van een mens. De wolf zal dus uit de buurt blijven. Loslopende honden zijn echter een ander verhaal. Een loslopende hond die het territorium van een wolf betreedt, zal door hem als een indringer worden gezien. De wolf kan de aanval inzetten en de indringer proberen te verjagen. Dit wilt niet meteen zeggen dat de wolf de hond probeert te doden, maar hij kan hem wel flink verwonden met alle gevolgen van dien. Daarom is het belangrijk om honden altijd aan de lijn te houden als er wolven in de buurt kunnen zijn.

wolf

Gaat de wolf zich definitief vestigen in Nederland?

Ja, waarschijnlijk wel. De wolf hoort van oorsprong ook thuis in Nederland, alhoewel we lang geleden afscheid van hem hebben moeten nemen. Door de jacht op de wolf was hij uitgeroeid in ons land. Naar alle waarschijnlijkheid werd in 1868 de laatste wolf in Nederland gedood bij Schinveld. Maar ook in de rest van Europa had hij het zeer zwaar. Dit kwam mede door zijn reputatie, volgens verhalen zou hij mensen, huisdieren en vee aanvallen en doden. Hier zat wel een kern van waarheid in. Doordat er veel gejaagd werd in die tijd, niet alleen op wolven, vond de wolf steeds moeilijker voedsel. Prooidieren werden gedood door de mens en de wolf leed steeds meer honger door schaarste aan voedsel. Dat deed er toe leiden dat in sommige gebieden wolven vee gingen aanvallen om te kunnen eten. Het scheelde dus niet veel of door de jacht was de wolf volledig uitgeroeid. Gelukkig is het nooit zo ver gekomen en heeft de wolf het overleefd. Heel langzaam kwam het roofdier terug. Dit is mede te danken aan een wet die in 1982 werd aangenomen. Hierin stond dat wolven niet langer bejaagd mochten worden en nu een beschermd dier zou zijn. Gelukkig heeft deze wet geholpen en keert de wolf langzaam terug, ook in ons land.

“Waar de wolf leeft, groeit het bos. Door de komst van de wolf groeien bomen op plekken waar ze eerst nooit konden groeien.”

Een prachtig dier, maar ook een verrijking voor Nederland?

Zoals we al eerder aangaven werd in 2015 de eerste wolf sinds lange tijd weer waargenomen in Nederland en al snel bleek dat de wolf steeds meer in opkomst was. In 2019 werd voor het eerst in 150 jaar welpjes geboren in ons land. Veel mensen vonden dit heugelijk nieuws, eindelijk leek de wolf definitief terug te zijn in Nederland. Maar ook veel mensen keken met argwaan naar dit nieuws. Want hoe mooi het dier ook is, hoort hij wel thuis in een klein en vol land als Nederland?

Wolven hebben een impact op onze natuur. Dit zie je bijvoorbeeld terug in het gedrag van herten, een prooi van de wolf. In de omgeving waar wolven voorkomen, worden herten alerter en verplaatsen zich sneller. Dit gedrag van de hert leidt er toe dat zij op meer plekken gaan grazen en niet op één plek blijven. Dit is weer goed voor de biodiversiteit. Jonge planten, struiken en bomen krijgen meer kans om te groeien, want ze worden niet meer volledig opgegeten door de herten. Maar ook andere dieren hebben profijt bij de komst van de wolf. De wolf laat resten van zijn prooi achter in de natuur. Hier maken onder andere vossen, raven, de rode wouw, aaskevers en zeearenden dankbaar gebruik van.

In andere landen heeft de wolf zijn verrijking voor de natuur al bewezen. In Rusland zeggen ze “Waar de wolf leeft, groeit het bos”. En ook in Yellowstone National Park in de Verenigde Staten begonnen door de komst van de wolf bomen te ontstaan op plekken waar ze eerst nooit konden groeien. De natuur kreeg weer de kans om te groeien doordat prooidieren van de wolf zich meer gingen verspreiden om aan zijn aanvallen te ontkomen. Door de groei van deze bomen kregen andere dieren zoals de bever weer meer kans. En door de komst van de bever profiteerden weer vele andere dieren.

De wolf is dus niet alleen een prachtig dier, maar ook een verrijking voor Nederland.

Wil je weten waar de wolf overal gespot wordt in Nederland? Dan raden we je aan de website waarneming.nl te bezoeken.

Meer verhalen over de Nederlandse natuur lees je op Wolfspoot. Bijvoorbeeld het prachtige verhaal van de kleurrijke goudvink of van het zeer ijverige winterkoninkje.

Wolfspoot

ONTDEK DE PRACHTIGE NEDERLANDSE NATUUR